ศาสนพิธี หมายถึง ระเบียบหรือวิธีปฏิบัติกิจกรรมทางพระพุทธศาสนา ซึ่งกิจกรรมแต่ละอย่าง ย่อมมีแนวทางกำหนดไว้ จนกลายเป็นแบบแผนและประเพณีสืบทอดกันมา
ศาสนพิธีมีความสำคัญในฐานะที่เป็นหนึ่งในองค์ประกอบหลักของศาสนา ๕ ประการ ได้แก่ ศาสดา ศาสนธรรม ศาสนบุคคล ศาสนวัตถุสถาน และเป็นส่วนสำคัญในการน้อมนำพุทธศาสนิกชนให้เกิดความเลื่อมใสและพร้อมใจที่ จะปฏิบัติตนตามหลักพิธีกรรม และยังชักจูงให้อยากเรียนรู้หลักธรรมอันเป็นสาระสำคัญของพระพุทธศาสนา นอกจากนี้การได้เข้าร่วมศาสนพิธี ยังมีส่วนทำให้จิตใจสดชื่นและผ่อนคลายความกังวลได้
การจัดโต๊ะหมู่บูชา
การจัดโต๊ะหมู่บูชา คือ การจัดที่สำหรับบูชาเพื่อแสดงความเคารพพระรัตนตรัย โดยการจัดสถานที่ให้เหมาะสม และมีบรรยากาศที่เอื้ออำนวยต่อการสงบกาย วาจา และใจ เป็นเครื่องเตือนสติให้ทำความดี ซึ่งโดยทั่วไปแล้วโต๊ะหมู่บูชาจัดทำกันใน ๒ ลักษณะ คือ การจัดที่บูชาในงานศาสนพิธีและการจัดที่บูชาในบ้านหรือสถานที่ทำงาน และสามารถจัดได้หลายแบบดังนี้
๑) โต๊ะเดี่ยว ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๒ แจกัน ๒
๒) โต๊ะหมู่ ๕ ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๖ (หรือ ๘) แจกัน ๔ พานดอกไม้ ๕
๓) โต๊ะหมู่ ๗ ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๘ (หรือ ๑๐) แจกัน ๔ พานดอกไม้ ๕
๔) โต๊ะหมู่ ๙ ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๑๐ (หรือ ๑๒) แจกัน ๖ พานดอกไม้ ๗
การจัดโต๊ะหมู่บูชา คือ การจัดที่สำหรับบูชาเพื่อแสดงความเคารพพระรัตนตรัย โดยการจัดสถานที่ให้เหมาะสม และมีบรรยากาศที่เอื้ออำนวยต่อการสงบกาย วาจา และใจ เป็นเครื่องเตือนสติให้ทำความดี ซึ่งโดยทั่วไปแล้วโต๊ะหมู่บูชาจัดทำกันใน ๒ ลักษณะ คือ การจัดที่บูชาในงานศาสนพิธีและการจัดที่บูชาในบ้านหรือสถานที่ทำงาน และสามารถจัดได้หลายแบบดังนี้
๑) โต๊ะเดี่ยว ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๒ แจกัน ๒
๒) โต๊ะหมู่ ๕ ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๖ (หรือ ๘) แจกัน ๔ พานดอกไม้ ๕
๓) โต๊ะหมู่ ๗ ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๘ (หรือ ๑๐) แจกัน ๔ พานดอกไม้ ๕
๔) โต๊ะหมู่ ๙ ประกอบด้วย กระถางธูป ๑ เชิงเทียน ๑๐ (หรือ ๑๒) แจกัน ๖ พานดอกไม้ ๗
การจุดธูปเทียน
การจุดธูปเทียนเป็นการเริ่มต้นประกอบพิธีกรรมทางพระพุทธศาสนา เจ้าภาพควรเป็นผู้จุดธูปเทียนเอง หากได้เชิญให้บุคคลอื่นมาเป็นประธานในพิธี ควรเชิญให้ผู้เป็นประธานนั้นเป็นผู้จุด และการจุดธูปเทียน ให้จุดเทียนทางขวามือของพระพุทธรูปก่อน แล้วจึงจุดเล่มทางซ้ายมือ เมื่อจุดเทียนแล้ว ให้จุดธูปเป็นลำดับต่อไป โดยรวมธูปทั้ง ๓ ดอกมาจุดต่อกับเทียนเล่มใดก็ได้ จากนั้นจึงปักธูปเรียงทีละดอก จากขวามือพระพุทธรูปไปทางซ้ายมือ ในกรณีที่มีผู้ส่งเทียนชนวน และปักธูปเรียงดอกชุบน้ำมันที่ปลายธูปไว้เรียบร้อยแล้ว ประธานจะใช้เทียนชนวนจุดเรียงดอกก็ได้
การจุดธูปเทียน
การจุดธูปเทียนบูชามีหลักในการจุดคือ ต้องจุดเทียนก่อนจุดธูป หากเทียนมี ๒ เล่ม และมีกระถางธูปอยู่ตรงกลาง ให้จุดเล่มที่อยู่ด้านซ้ามมือของผู้จุดก่อนแล้วจึงจุดเล่มขวามือ จากนั้นจึงจุดธูป ดังน
วิธีจุดแบบนี้ใช้ทั่วไปในการจุดบูชาพระพุทธรูปทั้งงานมงคลและงานอวมงคล และจุดบูชาพระธรรมในงานศพ โดยมีเทียน ๒ เล่ม รูป ๓ ดอก
ส่วน การบูชาศพนั้น จะใช้ธูปเพียง 1 ดอก และไม่ต้องจุดเทียนบูชา แต่ที่หน้าศพจะมีเทียนหรือตะเกียงจุดอยู่เพื่อความสะดวกในการจุดธูปบูชาศพ
อนึ่ง ในงานศพจะมีสถานที่ที่ต้องบูชา ๓ ที่คือ ที่โต๊ะหมู่ตั้งพระพุทธรูป ที่ตู้พระธรรม (ปกติจะตั้งอยู่ด้านหน้าของพระสงฆ์ที่สวดอภิธรรม) และที่บูชาศพ การจุดเครื่องบูชาทั้ง ๓ ที่ มี ๒ วิธี และมีความหมายต่างกัน คือ
วิธีจุดแบบนี้ใช้ทั่วไปในการจุดบูชาพระพุทธรูปทั้งงานมงคลและงานอวมงคล และจุดบูชาพระธรรมในงานศพ โดยมีเทียน ๒ เล่ม รูป ๓ ดอก
ส่วน การบูชาศพนั้น จะใช้ธูปเพียง 1 ดอก และไม่ต้องจุดเทียนบูชา แต่ที่หน้าศพจะมีเทียนหรือตะเกียงจุดอยู่เพื่อความสะดวกในการจุดธูปบูชาศพ
อนึ่ง ในงานศพจะมีสถานที่ที่ต้องบูชา ๓ ที่คือ ที่โต๊ะหมู่ตั้งพระพุทธรูป ที่ตู้พระธรรม (ปกติจะตั้งอยู่ด้านหน้าของพระสงฆ์ที่สวดอภิธรรม) และที่บูชาศพ การจุดเครื่องบูชาทั้ง ๓ ที่ มี ๒ วิธี และมีความหมายต่างกัน คือ
วิธีที่ ๑ จุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา ที่ตู้พระธรรม และที่ศพ หมายถึงผู้จุดเป็นผู้บูชาเองทั้ง ๓ แห่ง
วิธีที่ ๒ จุดธูปที่หน้าศพ จุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา และที่ตู้พระธรรม หมายถึง ผู้จุดเชิญผู้ตายให้ทำความเคารพบูชาพระพุทธรูปและพระธรรม
วิธีที่ ๒ จุดธูปที่หน้าศพ จุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา และที่ตู้พระธรรม หมายถึง ผู้จุดเชิญผู้ตายให้ทำความเคารพบูชาพระพุทธรูปและพระธรรม
เมื่อ จุดธูปเทียนที่โต๊ะหมู่บูชา หรือที่ตู้พระธรรมให้กราบด้วยเบญจางคประดิษฐ์ ๓ ครั้ง แต่การจุดธูปบูชาศพเมื่อจุดแล้วจะต้องกราบด้วยเบญจางคประดิษฐ์สำหรับศพพระ ภิกษุ หากเป็นศพฆราวาสให้กราบครั้งเดียวไม่แบมือ และผู้จุดเป็นพระภิกษุให้กราบศพ ๓ ครั้งสำหรับศพพระภิกษุ แต่ถ้าเป็นศพฆราวาสไม่ต้องจุดธูปเพียงแต่ยืนสำรวมจิตหน้าศพ ประมาณ ๑-๒ นาที
ผู้อยู่ร่วมพิธี จะต้องพนมมือทุกครั้งที่ประธานพิธีหรือเจ้าภาพจุดธูปเทียนบูชาพระพุทธรูปและพระธรรม
ผู้อยู่ร่วมพิธี จะต้องพนมมือทุกครั้งที่ประธานพิธีหรือเจ้าภาพจุดธูปเทียนบูชาพระพุทธรูปและพระธรรม
การอาราธนาศีล | |
การ อาราธนาศีล เป็นการกล่าวขอศีลแก่พระภิกษุ เพื่อตั้งจิตรักษาศีลของตนให้มีความบริสุทธิ์ งดเว้นจากการกระทำความชั่วทั้งปวง คำอาราธนาศีลและความหมายมีดังต่อไปนี้ |
คำอาราธนาศีล | คำแปล |
มะยัง* ภันเต, วิสุง วิสุง รักขะณัตถายะ ติสะระเณณะ สะหะ,ปัญจะ สีลานิยาจามะ | ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ๕ ประการ พร้อมด้วยไตรสรณคมณ์ เพื่อประโยชน์แก่การรักษา |
ทุติยัมปิ มะยัง ภันเต, วิสุง วิสุง รักขะณัตถายะ, ติสะระเณณะ สะหะ,ปัญจะ สีลานิยาจามะ | ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ๕ ประการ พร้อมด้วยไตรสรณคมณ์ เพื่อประโยชน์แก่การรักษา แม้ครั้งที่สอง |
ตะติยัมปิ มะยัง ภันเต, วิสุง วิสุง รักขะณัตถายะ, ติสะระเณณะ สะหะ,ปัญจะ สีลานิยาจามะ | ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ๕ ประการ พร้อมด้วยไตรสรณคมณ์ เพื่อประโยชน์แก่การรักษา แม้ครั้งที่สาม |
* ถ้ารับศีลคนเดียวให้เปลี่ยน มะยัง เป็น อะหัง เปลี่ยน ยาจามะ เป็น ยาจามิ |
คำอาราธนาพระปริตร | |
คำอาราธนาพระปริตร เป็นบทที่สวดหลังจากสมาทานศีลเสร็จแล้ว เพื่อให้พระภิกษุสวดมนต์ที่มีเนื้อความเป็นสิริมงคลในงานทำบุญ ดังนี้ |
คำอาราธนาพระปริตร | คำแปล |
วิปัตติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปัตติ สิทธิยา สัพพะทุกขะ วินาสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง วิปัตติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปัตติ สิทธิยา สัพพะภะยะ วินาสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง วิปัตติปะฏิพาหายะ สัพพะสัมปัตติ สิทธิยา สัพพะโรคะ วินาสายะ ปะริตตัง พรูถะ มังคะลัง | ขอพระสงฆ์ทั้งหลาย จงสวด พระปริตรอันเป็นมงคล เพื่อป้องกันความวิบัติทั้งปวง เพื่อยังสมบัติทั้งปวงให้สำเร็จ เพื่อให้ทุกข์ภัย โรคทั้งปวงพินาศไป |
คำอาราธนาธรรม | |
การอาราธนาธรรม คือคำขอให้พระภิกษุแสดงธรรม มีดังนี้ |
คำอาราธนาธรรม | คำแปล |
พรัมมา จะ โลกาธิปะตี สะหัมปะติ กัตอัญชะลี อันธิวะรัง อะยาจะถะ สันธีธะ สัตตาปปะระชักขะชาติกา เทเสตุธัมมัง อะนุกัมปิมังปะชัง | ท้าวสหัมบดีพรหมผู้เป็นอธิบดีของโลก กราบทูลวิงวอน สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าผู้ประเสริฐกว่าสัตว์ทั้งหลายที่มีธุลี คือ กิเลสในดวงตาเบาบางยังมีอยู่ในโลกนี้ ขอพระองค์ทรงแสดงธรรมอนุเคราะห์หมู่สัตว์นี้เถิด |
คำถาม
๑. ศาสนพิธี หมายถึงอะไร?
๒. โต๊ะหมู่บูชามี กี่ประเภท อะไรบ้าง?
๓. การบูชาด้วยดอกไม้ ธูปเทียน ของหอม เราเรียกการบูชาประเภทนี้ว่าอะไร?
ที่มา http://www.thaigoodview.com/library/teachershow/poonsak/budda/ceremony_4.html